Arnhemse mysteries

Mijn vader had vroeger een groot, dik boek over 'De Slag om Arnhem'. Als jongetje zat ik daar vaak in te kijken. Het meest fascinerend vond ik de foto's waarop ik Engelse soldaten zag lopen in straten die ik kende. De Utrechtsestraat, bijvoorbeeld. Ik herinner me een foto met Engelse soldaten die dicht langs de oude panden sluipen, omhoog kijkend om te zien of er geen Duitse scherpschutters op de daken zitten.
ik was misschien twaalf toen ik me begon te beseffen dat nog maar zo'n 25 jaar geleden in die straat waar ik weleens doorheen fietste, die soldaten een zware strijd vochten. Wat een raar idee vond ik dat. Die oorlog kwam dan ineens heel dichtbij. Ik denk er nog altijd aan als ik daar loop.

Ooit slopen hier Engelse soldaten behoedzaam richting Rijnbrug. 

Nog zo één: ik vind het grappig dat in Australië een groot gebied Arnhemland heet. Dit is zo omdat in 1623 het Nederlandse schip De Arnhem daar de kust verkende. Het schip was vernoemd naar Arnhem. Tot zo ver Wikipedia. Maar de grote vraag is: waarom was dit schip naar Arnhem vernoemd? Was het een VOC-schip? Maar die VOC zat toch in het westen van het land? Waarom dan een schip vernoemen naar het (toen nog) nietige plaatsje Arnhem? Was de eigenaar Arnhemmer? Of de schipper? Ik weet het niet. Maar zou het willen weten. Weet iemand het wel? Ik houd me aanbevolen!

Arnhemland in Australië. Een stuk land groter dan Nederland,
vernoemd naar onze stad. Grappig toch.

Nog een 'mysterie van Arnhem': ooit las ik een prachtig verhaal over een zekere Piet Karbiet (of Carbiet). Begin vorige eeuw schijnt hij jarenlang op 31 december met z'n bakfiets van 't Broek naar de Spijkerlaan te zijn gefietst, met een zelfgeknutselde vuurwerkbom. Die bracht hij daar iets voor twaalven tot ontploffing. Hij dacht wel dat ze 't helemaal tot in Duitsland konden horen. Een gat in het wegdek van de Spijkerlaan was elk jaar weer het gevolg. Op een gegeven moment kwam hij niet meer. Hij had bij het fabriceren van de bom in z'n schuurtje, zichzelf opgeblazen. De klap was zo hevig geweest, dat van Piet en het schuurtje niets was teruggevonden. Slechts zijn trouwring had 't overleefd. Zo luidde ongeveer het verhaal. Maar ik kan het nergens meer vinden. Klopt het verhaal? Wie weet er meer van?

Al die honderdduizenden verhalen uit de overlevering geven de stad reliëf. Maken het huidige, tastbare Arnhem nog meer Arnhem. Dat vind ik nou mooi.

Kunst bevrijdt

'De geest moet waaien'. Een prachtige uitspraak. Hij is van Johnny van Doorn, ofwel Johnny the Selfkicker. De dichter/schrijver/performer die in de jaren '60 op de Nederlandse podia de poëzie op fenomenale wijze tot leven bracht met prachtige gedichten en explosieve performances, waarin hij zichzelf in extase soms leek op te blazen van de stomende energie die in hem borrelde. Een fenomeen!

Zo is het!

En deze man is een geboren en getogen Arnhemmer! Ik ben er bloody trots op.
Naar hem is een prijs genoemd: de Johnny van Doornprijs voor de Gesproken Letteren. Afgelopen weekend kreeg Nico Dijkshoorn die prijs uitgereikt in Huis Oostpool. Omdat ook Dijkshoorn van het verwoorden van zijn teksten een feest maakt.
Als dank speelde Nico Dijkshoorn onder meer met zijn band Hank Five het nummer 'Get up' van James Brown. Door dit nummer heen weefde hij een prachtig gesproken verhaal van tante Sjaan, de toiletjuffrouw van de discotheek (we spreken jaren '70!). Ook tante Sjaan kon de verleidelijke en opzwepende soul-klanken niet meer weerstaan en stond op een gegeven moment te dansen op het dansvloertje: bevrijd door de muziek! 'Get up', tante Sjaan!

Portret van Johnny van Doorn in de prachtige
herinneringskrant na de uitreiking van de prijs. 

Het einde van het gedicht
'Een magistrale stralende zon',
van Johnny van Doorn.

Ik vond het prachtig. En realiseerde me dat Van Doorn al lang - en terecht! - tot de 'hoge kunsten' behoort. Mijn gedachten dwaalden even af naar een Arnhemmer die op een andere manier ook een fenomeen is: Henk Bruysten. Een man die twee grote wereldhits schreef voor z'n band Hank the Knife & the Jets - Guitar King en Stan the Gunman -, striptekenaar is en soms effe iets geks doet. Zoals in '83, toen hij het Ernemse volkslied schreef. Simpele rijmelarij-teksten over bier, biljarten en wèrme wurs, met een simpele feestdeun. Maar ik word ongelooflijk vrolijk van dit maffe nummer! Bruysten zet Ernum treffend neer, vooral door dat lekkere vette accent:
'We zin de jongus uut Ernum
Eers hebbe we 't koud en dan weer wèrrum"

Ach, je moet 't horen. Luister nou eens twee keer naar dit nummer: je staat op tafel. Aan het eind vraagt iemand tussen de muziek door met bekakte stem: "Ober, poft u ook?" De ober, in plat Arnhems: "Ja, alleen veur de kop!"
Dit nummer wordt geregeld bij Vitesse voor een wedstrijd gedraaid. Op de tribune zie ik dan grote grijnzen en gasten die meezingen en meeswingen. Ze zijn eventjes net zo opgetogen en bevrijd als tante Sjaan. Wat maakt het dan uit, of het 'hoge' of 'lage' kunst is?

Crisis? What crisis?!

We kleuren onze Arnhemse straten, onze hoofden, onze kleren weer oranje. We gaan er weer voor. Massaal gaan we weer juichen, schreeuwen, zingen, blèren, haten, liefhebben, zuipen, hossen... de café's in, de pleinen op.

Het is weer EK! De straten kleuren weer oranje en rood-wit-blauw.
Een vreemde opwinding houdt de stad in z'n greep.

Waarom?
Vaak niet voor het voetbal. Ik zie bij WK's en EK's zoveel 'oranjemensen' die ik anders - gelukkig - nooit over voetbal hoor. Van wie ik zelfs dacht te weten dat ze helemaal niets om het mooie spelletje geven.
En dan ineens wel?
Willen we er eens een tijdje vreemd bij lopen? Volwassen poppetjes in een gekke kleuterkleur? Willen we ook eens lekker ongegeneerd in de groep wegduiken? Ongeremd meebrullen en meeschreeuwen? Even niet zien hoe potsierlijk we erbij staan? Is het uit angst omdat je maar alleen bent met je witte overhemd in een zee van oranje?

EK dus. Veel wedstrijden gaan weer tegenvallen. Maar in elk toernooi zijn er wedstrijden die zinderen van spanning. Slijtageslagen. Negentig minuten lang felle duels. Is er een team dat onverwacht mooi voetbalt. Of een keeper die plotseling alle ballen uit de hoek duikt. Of een middenvelder die zijn kansen grijpt. Dan kan voetbal zo verdomde gaaf zijn.

Misschien wordt Afellay wel de revelatie. Of dan toch Van Persie. Of een jonge Portugees. Of Mario Gomez. Of lost Rooney eindelijk eens zijn belofte in.
Op 1 juli is de finale. De uitbarsting. Of zitten de 'oranjemensen' dan al verslagen voor de tv op de camping, of thuis voor de bak? Kijken naar een wedstrijd waar 'wij' hadden moeten staan....

Maandag 2 juli is 't voorbij. Heel langzaam 'ontoranjeën' we die week. Hee... is er ook nog ander leven? Euhh, hoe was 't ook alweer met die rotcrisis? 

Hangt het maandag 2 juli nog?
Of liggen 'we' er al lang uit?

In de rafelranden ademt de stad anders

Rafelranden van de stad. Plekjes waar van alles gebeurt wat niet 'gewoon' is. Waar het leven rommelig kan zijn. Waar mensen wat klooien. Scharrelen. Waar de gemeente de boel een beetje de boel laat en weinig controle heeft.
Elke stad moet zulke plekjes hebben. Anders ben je geen stad.

Aan de rafelranden gebeuren dingen die stadsbestuurders niet altijd graag zien. Of leven mensen die zich net niet helemaal in de stad kunnen handhaven. Soms worden het inspirerende plekken vol creativiteit. Soms lichtelijk crimineel, soms ontdek je er wonderbaarlijk mooie stadsnatuur, soms tref je er eigenzinnige mensen die er hun eigen universum creëren. Soms is het een favoriete hang out voor jongeren die zich even van de kaarsrechte banen van het bestaan losmaken.
In de rafelranden ademt de stad anders. Onregelmatig. Fel.

Rafelrand: hangen aan de Rijnkade. Dreunende muziek
uit de autoboxen, beetje lachen met je maten.

De muren vol graffiti.
Een favoriete plek voor jonkies, dus.

Rafelranden zijn er niet alleen aan de rand van de stad. Ze kunnen zich onbekommerd midden in de stad bevinden. Het heeft meer te maken met wie er rondscharrelen.
Zo'n plekje is het einde van de Rijnkade, richting Onderlangs. De muren vol graffiti, 's avonds drinkt er volk uit blikken bier. Uit geparkeerde auto's dreunt muziek. Jongens (vooral jongens) hangen op en rond hun auto's. Ze lachen veel. Wat ze doen? Drinken? Blowen? Ouwehoeren over meiden? Over hun dromen? Ik weet het niet. Ik ken ze niet. Toen ik een foto nam keken ze boos: wat doet die vent?

Ze herinneren me aan 'mijn' jaren '70. De Stokvishal aan de Oeverstraat was toen een rafelrand. Daar klitten we samen, waren school en ouders ver weg, speelden bands die je moest zien, liepen de mooie meiden, dronk je bier met vrienden. Die verwaarloosde Oeverstraat was een en al duistere bende waar 's nachts vreemde types rondhingen. Net als op de Rijnkade, toen. De steegjes achter de Korenmarkt waren spannend. Het Spijkerkwartier was een vrijplaats met bordelen, kleine kroegjes, junks, kunstenaars en randfiguren.
Ik ken niet meer zoveel rafelranden. Ligt dat aan mij? Is Arnhem netjes geworden? Of is het heimwee omdat ik net de verfilming van Jack Kerouacs 'On the road' heb gezien?

Arnhem vooruit!

Arnhem staat in de Ontwikkeling score aantrekkelijkheidsindex 2006-2011 op de tweede plaats, achter 's-Hertogenbosch! In een tijd waarin we zuchten en kreunen onder een financiële en economische crisis, doet Arnhem het dus hartstikke goed!
Dat blijkt uit de Atlas voor gemeenten, die enkele dagen geleden is gepresenteerd. De indicatoren waarop de gemeenten worden vergeleken zijn onder meer 'algemene informatie', 'bevolking', 'sociaal-economische positie' en 'woonaantrekkelijkheid'.

Uit de krant van 23 mei 2012. Mooi! Arnhem tweede!

Groot compliment
In de totale lijst van aantrekkelijkste steden staan we op de achtste plaats, van de vijftig. Een groot compliment voor onze stad, want steden als Amsterdam, 's-Hertogenbosch en Utrecht staan boven ons, maar we laten toch maar mooi steden als Leiden, Groningen, Breda en Maastricht (!) achter ons.
In de gratis krant Metro las ik commentaren van burgemeesters van enkele steden. Allemaal, zelfs de burgemeester van Emmen, dat laatste staat op plekkie 50, vermelden ze alleen maar positieve zaken over de stad. Ja, zo kan ik het ook!

En achtste op de lijst van aantrekkelijkste steden van Nederland.

De zon straalt
Want hoe positief kan je dan wel niet zijn over Arnhem? Een stad die bruist van de creativiteit en hartstikke groen is met al die fraaie parken!
Maar wat krijgt iemand die naar onze mooie stad verhuist er ook bij? Ik kijk even op de website van de gemeente, www.arnhem.nl: gedoe met de woonschepen in de Rijn, mogelijk een megabioscoop bij het station, wat weleens het einde van de fraaie Rembrandt-bioscoop kan betekenen, geldsmijterij en gehakketak rond het kunstencluster, een tamelijk hoge werkloosheid...
Ach, wat zeur ik, dat soort gedoe heb je in alle steden. Wed maar dat in die andere steden ook een en ander mis is! Wij staan niet voor niets achtste!
De zon straalt buiten, er komt een lang Pinksterweekend aan. Ik ga maar 's even de stad in!

Genieten in café 't Moortgat

Al enige tijd liep in de Ruiterstraat tussen café 't Moortgat en eetcafé De Stoep ertegenover, een magere, vervallen vrouwelijke junk driftig heen en weer. Ze had een grote plastic AH-tas bij zich. Nou lopen junks wel vaker drifitg en zinloos heen en weer, dus niets nieuws onder de zon.
Het zal ergens in '97 of '98 zijn geweest, ik was net terugverhuisd naar Arnhem en zat op een doordeweekse novembermiddag aan de toog van café 't Moortgat te genieten van een Westmalle Dubbel en las wat ongeïnteresseerd in een krant. Ik zat vooral sfeer te snuiven en naar buiten te staren. Mijn vrouw was naar het werk, ik had een dagje vrij. Er zaten nog enkele andere gasten rustig achter hun biertje. Krantje erbij. Jaren '60-muziekje. Het schemerde buiten al.

Café 't Moortgat, vroeg in de middag. Het is nog gesloten.
Maar de ware caféganger 'ruikt' al dat dit een gaaf cafeetje is.

Ik zag dat de junk buiten plotseling haar drifig geloop staakte. Ze stopte en lichtte snel enkele bloempotten met (plastic?) bloemetjes die aan de gevel van De Stoep hingen, van de haakjes. De potten verdwenen rap in de tas en weg was ze. Ik zag 't. De anderen ook.
Niemand zei wat. We namen rustig een slok. We zaten in onze eigen luchtbel in de tijd.
Na een minuutje zei iemand traag: "Zo, die heeft 'r Sinterklaasinkopen ook binnen..."
Niemand lachte. We zwegen. Ik vond 't een fijne opmerking. Dat vonden we allemaal, daar aan de toog. Maar we dronken rustig verder, zonder een woord.

De Ruiterstraat: links 't Moortgat, rechts De Stoep.

Vind ik ook mooi: op de lange muur van
 't Moortgat staat al decennialang het woord 'rebel' gekalkt.

Dit was waar ik me op had verheugd toen ik weer terugverhuisde naar Arnhem. De sfeer van café 't Moortgat. Bruin, donker, oud hout, kleverige toog. Sinds het begin, ergens in de jaren '70, is godzijdank niets veranderd. Oude, vergeelde posters en bierreclames aan de muur en natuurlijk heel veel verschillende en heerlijke biertjes op tap en op fles. Je bent biercafé of niet.
Die middag ben ik weer veel langer gebleven dan ik me had voorgenomen.

Hulde aan de Arnhemse Courant

Mijn ouders lazen vroeger de Arnhemse Courant. Ik ook, en dan vooral het Arnhemse nieuws en sport. Dat voelde lekker Arnhems. Er stonden zelfs wedstrijdverslagen in van mijn voetbalclub, Eendracht. De Arnhemse Courant was er altijd.
Totdat Wegener het in zijn hoofd haalde onze krant samen te voegen met De Gelderlander. En helaas viel die 'fusie' heel slecht uit voor Arnhem: in feite kwam het erop neer dat de geest van de Arnhemse Courant verdween. Weg dat lekkere gevoel van een stad met een eigen krant.

Het laatste exemplaar: 3 november 2001.

De Arnhemse Courant was een van de oudste kranten in Nederland. Roemrucht ook. In de 19e eeuw joeg de liberale (destijds een progressieve stroming) Arnhemse Courant met zijn artikelen conservatief Den Haag regelmatig schrik aan. Arnhemse politici speelden landelijk een belangrijke rol. J.M. de Kempenaer, lid van de Arnhemse gemeenteraad en rijksadvocaat van Gelderland, werkte mee aan de voorbereidingen van de nieuwe grondwet en werd minister van Binnenlandse Zaken. Er waaide een intellectuele, vrije en liberale geest door Arnhem, mede gevormd door de Arnhemse Courant.

Natuurlijk wist ik dat allemaal niet toen ik als kleine jongen de Arnhemse Courant las. Pas later heb ik me daar eens in verdiept.
Dank zij een verhuizing enkele maanden geleden, kwam ik het allerlaatste exemplaar van de Arnhemse Courant weer tegen. Ik herinner me dat ik 'm doelbewust kocht als bewaarexemplaar, want ik had geen abonnement (!). Datum: zaterdag 3 november 2001.

Een kleine mededeling. Duidelijk is:
de strijd is gestreden, de slag verloren.

Redacteur Tonny Meijerman schrijft
op het ritme van de neerslachtig
beierende klokken van de Eusebius
een mooie overdenking.

Wat me opvalt, nu ik 'm weer voor me heb, is de berusting die de krant uitstraalt. Overduidelijk was de strijd al geleverd, de slag verloren. Op pagina 1 slechts een berichtje dat vanaf maandag een 'krachtenbundeling' van kranten komt. In het katern 'Focus' schrijft de hoofdredacteur van De Gelderlander een saaie terugblik op de 'fusie' met als laatste zinnetje: De Gelderlander is er klaar voor. Pfff, spannend...
In het katern 'Regio Arnhem' een foto van champagne drinkende hoofdredacteuren van beide kranten voor het kantoor op het Gele Rijdersplein. Gert Selles, hoofdredacteur van de Arnhemse Courant, lacht manmoedig.
Slechts redacteur Tonny Meijerman schrijft in zijn column - Hulde, hulde aan de Arnhemse Courant - op het ritme van de neerslachtig beierende klokken van de Eusebius een gevoelige overdenking.

Ach, het is 2012. Ik screen op de internetsite van De Gelderlander weleens het nieuws over Arnhem. Maar wat zou ik 't leuk vinden om een Nieuwe Arnhemse Courant te maken. Effe dromen: een weekblad met de katernen 'De wijken', 'Sport', 'Cultuur', en 'Arnhemse politiek'. Lekker pittig en eigenzinnig. Op donderdag, ruim voor het weekend, uitkomen. Veel mooi beeld. Onmogelijk natuurlijk in deze interactieve tijd, want onbetaalbaar. Weet ik ook wel, maarre... het was alleen maar effe dromen.

Nog één keer, voordat 'ie weer de la in gaat.